امام صادق (علیه السلام) و امام آخر الزمان

مساله «غیبت» و «مهدویت» در بین مسلمانان، به خصوص ‍ شیعیان ، دارای سابقه ای بس دیرین است و اذهان مسلمین به وسیله روایات نبوی و علوی، آشنا با این حقیقت بوده است. منابع ما مشحون از روایاتی است كه در آنها، پیامبر- صلی اللّه علیه و آله- و ائمه هدی - علیهم السلام- خبر از وقوع غیبت و مسائل مربوط به آن داده اند.

شیخ طوسی در این باره می گوید: «... اخبار شایع و رایج شایع و رایج رسیده از پدران مهدی- علیهم السلام- ، كه مدت ها قبل از وقوع غیبت ، صادره شده اند، دلالت بر امامت وی دارند؛ اخباری كه گویای آن است كه صاحب این امر، غیبتی خواهد داشت، و توضیح می دهد كه این غیبت چگونه خواهد بود، و چه اختلافاتی در آن واقع می شود و چه حوادثی رخ خواهد داد، و خبر می دهد كه او دو غیبت خواهد داشت و یكی از آنها طولانی تر از دیگری خواهد بود و غیبت اول ، مدتش معلوم و روشن است و غیبت دوم نامعلوم ... »[1]

امام صادق (علیه السلام) نیز مانند سایر اهل بیت (علیهم السلام) در این خصوص به معرفی فرزند خود پرداخته و شیعیان را برای امامت، غیبت و ظهور آن حضرت آماده می فرمودند.

در این مقاله به گزیده ی برخی از اخبار و احادیث ثبت شده از آن امام همام پرداخته می شود تا بدین واسطه موجبات خشنودی ایشان که حاکی و ناشی از رضایت خداوند است حاصل گردد؛

مردودیت قبول یک امام و رد امام دیگر

« صفوان بن مهران» از امام صادق- علیه السلام- نقل كرده كه فرمود: كسی كه به تمام ائمه- علیهم السلام- اقرار كند، ولی «مهدی» را انكار نماید، همانند كسی است كه نسبت به همه انبیا اقرار نماید. ولی محمد- صلی اللّه علیه و آله- را انكار كند.

چهارمین آن ها قائم است ...

« ابوالهیثم بن ابی حبه» از امام صادق - علیه السلام- نقل نموده كه فرمود:

«هنگامی كه سه اسم «محمد» ، «علی» و «حسن» به طور متوالی (در ائمه- علیهم السلام- ) جمع شد، چهارمی آن «قائم» است»[2] .

فرزندی از ذریه ی موسی (علیه السلام)

« مفضل بن عمر» می گوید: بر امام صادق- علیه السلام- وارد شدم و عرض ‍ نمودم : ای آقای من ! كاش جانشین خودت را به ما معرفی می نمودی ! فرمود: «ای مفضل ! امام بعد از من فرزندم «موسی» است ، و امام خلف و موعود و منتظر (م ح م د) فرزند حسن بن علی بن محمد بن علی بن موسی است»[3] .

خلقت نوری اهل بیت (علیهم السلام)

و باز « مفضل بن عمر» از امام صادق- علیه السلام- نقل كرده است كه ، «خداوند 000/14 سال قبل از آفرینش مخلوقات 14 نور آفرید كه همان ارواح ما بودند.» به حضرت عرض شد: ای فرزند رسول خدا! آن 14 نور كیانند؟

فرمود: «محمد و علی و فاطمه و حسن و حسین و ائمه از اولاد حسین ، آخرین ایشان «قائم» است كه بعد از غیبتش قیام كند و «دجال» را بكشد و زمین را از هر ظلم و جوری پاك سازد.» [4]

در بعضی از روایات، آن حضرت، شیعه را نسبت به انكار مهدی در زمان غیبت هشدار می دهد و بدین وسیله اذهان شیعیان را برای پذیرش ‍ مساله غیبت آماده تر می سازد؛

« عبید زراره» می گوید: شنیدم كه امام صادق- علیه السلام- می فرمود:

«مردم امامشان را گم می كنند، پس او در موسم حج حاضر می شود و مردم را می بیند ولی آنان او را نمی بینند.»[5]

در بعضی از روایات، آن بزرگوار اشاره به وجود دو غیبت «صغری» و « کبری» برای امام مهدی- عجل الله تعالی فرجه الشریف- نموده است.

« مفضل بن عمر» می گوید: از امام صادق- علیه السلام- شنیدم كه فرمود: صاحب این امر، دو غیبت خواهد داشت كه یكی از آنها آن قدر طول می كشد كه بعضی از مردم نیز می گویند: او مرده است و بعضی از مردم می گویند: او كشته شده است ، بعضی از مردم نیز می گویند: او رفته است؛ تا جایی كه جز عده ای محدود از اصحاب او كسی بر فرمانبرداری از امر باقی نمی ماند و بر مكان او كسی جز موالیان راستین او آگاه نخواهند شد.»[6]

روایاتی به این مضمون ، به طرق مختلف در منابع ما؛ از جمله در كتاب «الغیبه» از «نعمانی» نقل شده است . او پس از نقل این روایات آورده است:

« این احادیث كه دلالت بر دو نوع غیبت دارند، احادیثی صحیح هستند و خداوند درستی كلام ائمه- علیهم السلام- را آشكار ساخت و دو نوع غیبت واقع شد؛ در غیبت اول سفیرانی بین امام- علیه السلام- و خلق وجود داشت كه به دست آنان شفا و پاسخ سۆ الات و غیر آنها صادر می شد و غیبت دوم ، غیبتی است كه سفرا و وسائط در میان نبودند به خاطر مصلحتی كه خداوند آن را اراده كرده است ... .»[7]

پی نوشت:

[1] الغیبه ، شیخ طوسی ، ص 390-101

[2] كمال الدین و تمام النعمه ، ج 1، ص 333 ، ح 2 و 3

[3] كمال الدین و تمام النعمه ، ج 1، ص 334، ح 4

[4] كمال الدین و تمام النعمه ، ص 335-336، ح 7

[5] الغیبه ، شیخ طوسی ، ص 102

[6] الغیبه ، شیخ طوسی ، ص 102

[7] الغیبه ، نعمانی ، ص 114

بخش مهدویت تبیان